سرزمین رنگ‌های ایران

سرزمین رنگ‌های ایران

چِنشت، یکی از روستاهای دهستان نهارجان بخش مود شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی است. روستای چنشت به لحاظ پوشش محلی به سرزمین رنگ‌های ایران معروف است و با جاذبه‌های زیبای طبیعی، تاریخی و فرهنگی به‌عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری خراسان جنوبی شناخته می‌شود.

این روستا به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش و همچنین داشتن مردمی با آداب و رسوم ویژه، وجود امامزاده سید حامد علوی و دو غار معروف، کلکسیونی از انواع جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است که در اغلب ایام سال گردشگران زیادی از استان و خارج از استان را در خود جای می‌دهد.

چنشت در میان رشته‌کوه باقران قرار گرفته و فاصله آن تا بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، ۶۰ کیلومتر است. روستای چنشت در ادوار گذشته تاریخی جزو دهستان نهارجان بوده و در حال حاضر از توابع شهرستان سربیشه است. به علت وجود چهار رودخانه فصلی در این روستا، نام آن «چند شط» بوده که به مرور زمان تبدیل به چنشت شده‌است. چنشت را هم‌وزن «بهشت» می‌دانند، که پیش از این به علت زیبایی طبیعی و وجود چهار رودخانه فصلی و نیز سرسبزی آن، گروهی از دامداران در سالیان دور، این منطقه را جهت ست خود برگزیدند و به مرور زمان، نام کنونی را به خود گرفته‌ است.

روستای چنشت به علت قرار گرفتن در میان ۴ رودخانه و نیز کوهستانی بودن آن، دارای باغات و مزارع بسیاری است. آب و هوای آن معتدل کوهستانی بوده که از زمستان‌های سرد و تابستان‌های خنک برخوردار است.

ارتفاع آن از سطح دریا برابر ۲۱۵۰ متر است. بافت مسی روستا، آرامگاه یا مزار سیدحامد علوی و فرزندانش، غار چنشت و چهل‌چاه از جمله آثار تاریخی این روستا هستند. استقرار روستا در منطقه میانکوهی، چشم‌انداز کوهستانی زیبا و جذابی به آن بخشیده است. روستا در میان باغات گردو و دیگر میوه‌ها محصور شده است و مناظر زیبایی از تلفیق طبیعت و بافت مسی پدید آورده است.

بافت مسی روستا، آرامگاه یا مزار سیدحامد علوی و فرزندانش، غار چنشت و غار چهل‌چاه از جمله آثار تاریخی این روستا هستند. در این روستا و در دامنه کوه دو غار به نام غار «چنشت» و غار «چهل چاه» وجود دارد، غار چنشت در شمال روستا قرار گرفته و در اثر زمین لرزه‌های رخ داده در طول تاریخ، ایجاد شده است و حدود ۶۰ متر طول دارد.

عبور از مناطق مختلف غار چنشت به سختی امکان‌پذیر است، در این غار بازمانده اجساد، استخوان‌های درهم شکسته انسان، ابزار و پارچه، چرخ نخ‌ریسی و ظروف مربوط به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد به چشم می‌خورد. همچنین بازمانده اجساد «سیدحامد علوی» و فرزندانش در این غار یافت شده و به بیرون غار انتقال یافته است.

غار چنشت بنا به اسناد تاریخی در سال ۶۱۴ هجری قمری توسط «سید محمد مشعشع» کشف شد، وی پس از کشف نسبت به انتقال اجساد سیدحامد علوی و فرزندانش (که از خاندان وی بودند) به بیرون این غار اقدام کرد و آرامگاهی برای آنها در روستای چنشت بنا شد. سیدحامد علوی و فرزندانش از شیعیان دوران خلافت عباسی بودند که به ناگریز در این غار پنهان شده و سرانجام توسط سربازان حکومت عباسی در داخل غار کشته ‌شدند. در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی گروهی از زمین‌شناسان و باستان‌شناسان آمریکایی و ایرانی برای مطالعات غارهای چنشت به این منطقه می‌آیند.

در فاصله صد متری غار چنشت، غار دیگری به نام چهل چاه وجود دارد که در آن استخوان اجساد ۱۴ مرد و زن و کودک مشاهده می‌‌شود. به نظر می‌‌رسد در غار پس از پناه بردن این افراد به داخل آن، با گل اندود شده و راه فرار آنها بسته شده است.

غار چهل چاه در مجاورت غار چنشت واقع شده و بیش از هزار و چهار صد سال قدمت دارد. براساس متون تاریخی نخستین‌بار، حدود ۶۰۰ سال پیش توسط سید‌محمد مشعشع کشف شده است در وسط غار، حوضی ساخته شده از آجر و سنگ و آثار زندگی انسان مانند سفال، چوب و پارچه به‌جا مانده است.

بقعه سیدحامد علوی از اماکن تاریخی و مذهبی این روستا است. بنابر روایات، وی از فرزندان امام جعفر صادق‌(ع) بوده است که توسط عمال خلیفه عباسی در چنشت زخمی و در محل بیتوته خود یعنی غار چنشت فوت کرده است.

پس از کشف غار، نسبت به انتقال اجساد سید‌حامد علوی و دو فرزندش به درون بقعه‌ای که به این منظور ساخته شده بود، اقدام می‌‌شود. این بقعه هم‌اکنون یکی از زیارتگاه‌های مهم منطقه به‌شمار می‌‌رود. از دیگران امکان مورد احترام مردم روستا، بقعه بی‌‌بی زینب خاتون است که در هفت کیلومتری روستای چنشت واقع شده است. لباس مردم این روستا از نوع خاصی است که کمتر در نقاط دیگر استان خراسان جنوبی یافت می‌شود. البته لباس مردان در چند سال اخیر به لباس سایر مردم منطقه شبیه شده‌است. اما بزرگان و پیران از لباس دیگری که شامل یک پالتوی بلند که تمام بدن را می‌پوشد و شال سر و در برخی مواقع از کلاه معمولی استفاده می‌کنند.

در روستای تاریخی چنشت، لباس ن آنها از رنگ‌های شاد و متنوع تشکیل شده و شامل سه قسمت چارقد قرمز یا آبی گلدار، کلاه نقره‌ای و نقره‌دوزی شده و پیراهن نه به رنگ‌های سبز و قرمز یا آبی است که امروزه بیشتر در مراسم‌ها از آن استفاده می‌نمایند. مردم روستای چنشت به‌ویژه ن و دختران اغلب از پوشاک محلی و سنتی استفاده می‌‌کنند. دختران چنشتی از لباس‌های بلندی مانند دامن پاچین‌‌دار، قبای بلند، روسری و سربند و شلیته‌های خراسانی استفاده می‌کنند.

تنوع رنگ در لباس‌های محلی مردم روستا جلوه خاصی به آنها می‌‌بخشد به‌طوری که به روستا لقب سرزمین رنگ‌ها داده‌اند. شغل اصلی مردم روستا کشاورزی و دامداری است. ن این روستا به صنایع‌دستی علاقه و اشتغال دارند. برخی از مردم به شغل قالی‌بافی و فرش‌بافی نیز اشتغال دارند و در ایام بهار و تابستان مردم به جمع‌آوری داروهای گیاهی در کوهستان‌های اطراف مشغول می‌باشند.

روستای چنشت به نسبت سایر روستاهای خراسان جنوبی، کمتر دچار تحولات و تغییرات فرهنگی شده و فرهنگ روستایی آن محفوظ مانده است. مهم‌ترین صنایع‌دستی روستای چنشت، شامل انواع فرش‌های دستباف، قالیچه‌های کوچک و گلیم‌های زیبا است ریسندگی، گیوه‌ دوزی، سبدبافی، زیلوبافی و جاجیم بافی از دیگر صنایع دستی قدیمی این روستاست که به مرور زمان به‌شدت کاهش یافته است.

سوغاتی‌‌های معروف روستای چنشت عبارتند از: زعفران، کشک محلی، زرشک، گردو و بادام خشک، میوه‌های خشک، قالیچه‌های بسیار کوچک و نوعی گبه نیز از دیگر سوغاتی‌های این روستا است. از غذاهای رایج و لذیذ این روستا می‌توان به انواع آش‌ها، آبگوشت‌های محلی، اشکنه و کشک محلی اشاره کرد.

مطالب دیگر در حوزه گردشگری را در توریسم پرس دنبال کنید.